De Vlaamse overheid heeft de voorbije jaren inspanningen geleverd om de zorg voor forensische cliënten – mensen die psychische zorg behoeven en in aanraking kwamen met het gerecht – te verbeteren. Voorbeeld hiervan is het Vlaams strategisch plan voor hulp- en dienstverlening aan gedetineerden en geïnterneerden 2015-2020. Het Agentschap Zorg en Gezondheid vult dit nu aan met het referentiekader forensische geestelijke gezondheidszorg voor residentiële voorzieningen afgerond. Het kader zal binnen zes maanden bindend zijn voor de Vlaamse forensisch psychiatrische zorgcentra en psychiatrische ziekenhuizen die zich naar deze doelgroep richten. Zorginspectie zal het referentiekader hanteren als basis bij toekomstig nazicht.
“Een actueel en ambitieus referentiekader is een belangrijke stap voorwaarts in de garantie voor een kwaliteitsvolle zorg voor forensische cliënten”, zegt Jo Vandeurzen, Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. “Het referentiekader focust op kwaliteitscriteria voor het zorgtraject, zoals de intakeprocedure, de observatie en diagnostiek, de begeleiding, evenals de doorstromingstrajecten en stopzettingen van de behandeling. Daarnaast wordt dieper ingegaan op de interne rechtspositie, de samenwerking met familie en context, de infrastructuur, … Ook de samenwerking tussen de forensische settings en justitie worden in het referentiekader voor het eerst op scherp gezet.”
Kwaliteitsbewaking
Het Vlaams Actieplan Geestelijke Gezondheid stelt dat het Agentschap Zorg en Gezondheid en Zorginspectie moeten evolueren naar partners in de kwaliteitsbewaking van ziekenhuizen. Het referentiekader voor de psychiatrische ziekenhuizen, dat recent werd geactualiseerd en aangevuld met een module vrijheidsbeperkende maatregelen, bestond al. Het wordt nu afgerond met dit referentiekader forensische geestelijke gezondheidszorg voor residentieel voorzieningen.
De sector is zeer nauw, op een positieve en constructieve manier, betrokken bij de ontwikkeling van dit referentiekader. Ook de federale overheid is betrokken. De samenwerking tussen beide overheden zorgt voor een brede gedragenheid gezien de gedeelde bevoegdheid van de forensisch psychiatrische zorgcentra en psychiatrische ziekenhuizen in Vlaanderen.
Eerste stap naar breed forensisch referentiekader
Het gefinaliseerde referentiekader biedt een eerste set van kwaliteitseisen aan voor de residentiële forensische voorzieningen. In een tweede fase zullen de ambulante settings en de mobiele teams verder uitgewerkt worden. In een derde fase komt de reguliere zorg voor forensische cliënten aan bod.
Verder onderzoek
Bij de opmaak van het referentiekader zijn een aantal knelpunten naar voor gekomen. De Vlaamse overheid heeft daarom het Steunpunt WVG belast met een internationale literatuurstudie om zicht te krijgen op good practices en kwaliteitseisen voor forensische zorg in andere landen. Met de resultaten van het onderzoek zal het referentiekader verder verfijnd en geconcretiseerd worden en is er een opstap naar de volgende fases.
Bij de uitwerking van het referentiekader voor de residentiële forensische voorzieningen is meerdere keren gebotst op de beperkingen van de bestaande wetgeving met betrekking tot de rechten van de patiënt in een forensische context. De minister van Justitie neemt daarom samen met de federale minister van Volksgezondheid het initiatief om een juridische werkgroep op te starten om dit probleem verder te onderzoeken en een aangepaste rechtspositieregeling voor te stellen. Ook dit zal eventueel naar het referentiekader hertaald worden.
Het betrekken van familie en de ruimere omgeving is in de forensische zorg essentieel, zeker in het kader van de resocialisatie van de cliënt. Er is evenwel recent een nieuw traject gestart voor de ontwikkeling van een multidisciplinaire richtlijn voor het betrekken van de context in de geestelijke gezondheidszorg. De Vlaamse overheid heeft deze opdracht toegewezen aan het Steunpunt WVG. Pas na de ontwikkeling van deze richtlijn kan worden nagegaan of er binnen de forensische zorg bijkomende aanvullingen nodig zijn.
Implementatie
Het referentiekader forensische geestelijke gezondheidszorg is binnen zes maanden na publicatie op de website van het Agentschap Zorg en Gezondheid toepasbaar. Het referentiekader zal verder geconcretiseerd worden, o.a. met het oog op de organisatie van het toekomstig toezicht door Zorginspectie.
